ذخیره و اندوخته در حسابداری
ذخیره و اندوخته در دنیای تجارت، اصطلاحاتی به دو مفهوم بسیار مهم اشاره دارند که نقش کلیدی در مدیریت ریسک و برنامه‌ریزی مالی یک شرکت ایفا می‌کنند. به کارگیری این مفاهیم در تنظیم صورتهای مالی، کمک به حفظ پایداری مالی شرکت در برابر مشکلات و چالش‌های اقتصادی، و همچنین ارائه اطلاعات شفاف به سهامداران و ذینفعان است.
ذخیره
ذخیره‌ها مبالغی هستند که از درآمد شناسایی شده کنار گذاشته می‌شوند تا به پوشش زیان‌ها یا هزینه‌هایی که احتمالاً در آینده متوجه شرکت می‌شوند، اختصاص یابند. ذخیره‌ها در حسابداری برای موارد خاصی که احتمال وقوع آنها معین است ایجاد می‌شوند و معمولاً برای مقابله با خطرات شناخته شده‌ای که شرکت‌ها ممکن است با آنها مواجه شوند، منظور می‌گردند.
اندوخته
اندوخته‌ها، در مقابل، منابع مالی هستند که از سود خالص حاصل می‌شوند و به منظور تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌های آتی یا پوشش هزینه‌های بلندمدت نگهداری می‌شوند. این منابع به شرکت اجازه می‌دهند تا آینده مالی خود را تضمین کند، بدون اینکه به منابع خارجی وام یا تأمین مالی متوسل شود.
ضرورت ذخیره و اندوخته
ذخیره‌ها و اندوخته‌ها به خصوص برای شرکت‌هایی که با نوسانات بازار و ریسک‌های غیرقابل پیش‌بینی مواجه هستند، ضروری اند. آنها به شرکت کمک می‌کنند تا مدیریت کنند:
- ریسک‌های مالی
- نوسانات بازار
- تغییرات در تقاضا و عرضه
- افزایش هزینه‌های تولید یا عملیاتی
- تغییرات قانونی و مالیاتی
تخصیص و محدودیت در سود انباشته عموما بر اساس پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی و یا بموجب رعایت مفاد قراردادها و یا الزامات قانونی انجام شده و یکی از شیوه های گزارشگری تخصیص و محدودیت در سود انباشته ، نمایش مجزای آن در ترازنامه می باشد.این تخصیص و محدودیت در سود انباشته ،اندوخته نامیده می شود. مانند:اندوخته قانونی، اندوخته احتیاطی(عمومی)، اندوخته اختیاری(قراردادی) و……
جهت حسابهای دارایی ها که اینگونه حسابها نشان دهنده کاهش شناسایی شده در بهای تمام شده برخی اقلام دارایی بوده و باعث می گردند که داراییهای مذکور به خالص ارزش بازیافتنی منعکس شوند.مانند: ذخیره مطالبات مشکوک الوصول، ذخیره کاهش ارزش موجودیها و سرمایه گذاریها.
مزایای استفاده از ذخیره و اندوخته در حسابداری
1. مدیریت ریسک:
استقرار ذخیره‌ها به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا برای اتفاقات ناخواسته مالی آماده باشند و خطرات اقتصادی را مدیریت کنند.
2. برنامه‌ریزی مالی بلندمدت:
اندوخته‌ها منابع مالی مهمی را برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و رشد پایدار فراهم می‌کنند.
3. استقلال مالی:
ذخیره و اندوخته به شرکت‌ها این توانایی را می‌دهند که به جای اتکا به منابع خارجی، از منابع داخلی برای تأمین مالی نیازها استفاده کنند.
4. حفظ سود سهام:
ایجاد اندوخته می‌تواند به حفظ و پایداری پرداخت سود سهام کمک کند، حتی در دوره‌های کمتر سودآور.
چالش‌ها و ملاحظات
1. محدودیت منابع:
ایجاد ذخیره و اندوخته به منزله قرار دادن بخشی از منابع در دسترس شرکت تحت قفل می‌باشد که ممکن است کاربرد فوری دیگری داشته باشند.
2. استانداردهای حسابداری:
شرکت‌ها باید مطمئن شوند که روش‌های استفاده از ذخیره و اندوخته‌ها با استانداردهای حسابداری ملی و بین‌المللی سازگار است.
3. تصمیم‌گیری:
تصمیم‌گیری در مورد میزان ذخیره و اندوخته و چگونگی استفاده از آنها می‌تواند دشوار باشد و نیازمند بررسی دقیق.
تفاوت ذخیره و اندوخته
1- از جنبه منبع محاسبه
مهم‌ترین فرق اندوخته و ذخیره را در محل احتساب این دو حساب است. بنابر تعریف استاندارد حسابداری شماره 4، ذخیره از محل هزینه‌های جاری شرکت و یا کاهش ارزش دارایی‌ها در پایان سال مالی محاسبه می‌شود؛ در صورتی که اندوخته از محل سود و پس از کسر زیان انباشته سنوات قبل محاسبه می‌شود.
2- از جنبه ماهیت حساب
علیرغم اینکه هر دو حساب اندوخته و ذخیره دارای ماهیت بستانکار هستند، اما گروه‌های کلی که این حسابها زیر مجموعه آنها هستند، متفاوت است. به بیان دیگر، انواع حساب اندوخته زیر گروه حساب حقوق مالکانه (حقوق صاحبان سهام) هستند؛ در صورتی که حساب ذخایر در زیر گروه حساب بدهی قرار دارند.
نکته قابل توجه این است که هر دو حساب اندوخته و ذخیره در صورت تخصیص وجوه، باید در صورت وضعیت مالی (ترازنامه) در گروه کل مربوطه درج شوند.
3- از جنبه نحوه تخصیص اندوخته و ذخیره
انواع اندوخته معمولا بر اساس پیشنهاد هیئت مدیره و تصویب مجموع عمومی و یا به موجب رعایت مفاد قراردادها و یا الزامات قانونی محاسبه شده و تخصیص می‌یابد. همچنین در خصوص نحوه تخصیص اندوخته‌ها لازم است بدانید اندوخته‌ها درصدی از سود انباشته سال مالی جاری هستند که بر اساس تصمیمات هیئت مدیره و یا الزامات قانونی از سود انباشته جدا شده و ثبت می‌شود. به عبارت دیگر، تخصیص اندوخته بدین معنی است که قسمتی از سود قابل تقسیم نیست.
اما همان گونه که گفته شد، حساب ذخیره نوعی بدهی را نشان می‌دهد که زمان مشخصی برای تسویه ندارد. بدین ترتیب برای تخصیص ذخیره نمی‌توان مبنای مشخصی برای محاسبه در نظر گرفت. همچنین ذخایر بدون تصمیم مستقیم هیئت مدیره نیز قابل تخصیص هستند.
4- از جنبه زمان تخصیص اندوخته و ذخیره
تخصیص اندوخته در گرو سود خالص مجموعه اقتصادی است؛ به عبارت دیگر، برای اینکه اندوخته داشته باشیم لزوما باید سودی کسب نموده باشیم. در صورتی که تخصیص ذخیره در صورت وجود هزینه پرداخت نشده و حتی زیان هم برای مجموعه امکان پذیر است و الزامی برای داشتن سود برای تخصیص آن وجود ندارد.
5- از جنبه دلیل به کارگیری ذخیره و اندوخته
اندوخته برای تحقق اهداف یک مجموعه اقتصادی و همچنین تضمین تعهدات شرکت است و به رویدادهای گذشته ارتباطی ندارد؛ در واقع اندوخته برداشت از سود برای برخی اهداف در آینده است. در صورتی که ذخیره برای نمایش هزینه محقق شده‌ای در گذشته که پرداخت نشده است، تخصیص می‌یابد.
6- از جنبه اجباری یا اختیاری بودن اندوخته و ذخیره
اندوخته‌ها به دو دسته اجباری و اختیاری تقسیم می‌شوند. به عبارت دیگر تنها تخصیص اندوخته قانونی اجباری است و سایر اندوخته‌ها بر اساس تصمیم هیئت مدیره و به صورت اختیاری تخصیص می‌یابد. اما در صورت وجود هزینه تحقق یافته پرداخت نشده، تخصیص ذخیره به نوعی اجباری تلقی می‌شود؛ زیرا در صورت عدم تخصیص هزینه در حساب ذخیره، با چالش‌های مربوط به تخصیص این مبالغ با حساب سود و زیان انباشته در سال بعد که منجر به تجدید و ارائه صورتهای مالی می‌شود، مواجه خواهیم شد.
7- از جنبه تاثیر ذخیره و اندوخته بر حقوق مالکانه
تخصیص اندوخته تاثیری بر حقوق مالکانه ندارد؛ این در حالی است که حساب ذخیره کاهنده حقوق مالکانه است.
8- از جنبه ثبت حسابداری اندوخته و ذخیره
طرف حساب اندوخته، حساب سود و زیان انباشته است؛ در صورتی که طرف حساب ذخیره، حساب هزینه‌ها است. بر این اساس یکی از تفاوتهای حساب ذخیره و اندوخته در ثبت حسابداری این دو سند است.
نمونه ثبت حسابداری حساب اندوخته
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| سود و زیان انباشته | *** | |
| اندوخته | *** | |
| بابت تخصیص اندوخته … |
نمونه ثبت حسابداری حساب ذخیره
| شرح | بدهکار | بستانکار |
|---|---|---|
| هزینه … | *** | |
| ذخیره … | *** | |
| بابت تخصیص ذخیره … |
نتایج بکارگیری ذخیره و اندوخته در حسابداری
بکارگیری ذخیره و اندوخته در حسابداری می تواند به نتایج مهمی منجر شود. در زیر چند نتیجه گیری درباره بکارگیری این مفاهیم در حسابداری آورده شده است:
- تضمین پایداری مالی: استفاده از ذخیره و اندوخته به صورت مناسب می تواند برای یک سازمان مزیتهای مالی مهمی فراهم کند. ذخیره به عنوان یک منبع مالی طبیعی و اندوخته به عنوان یک منبع مالی منطقی و استراتژیک عمل می کند. این منابع به سازمان اجازه می دهند تا در مواجهه با مشکلات مالی، دوام داشته باشند و از روندی پایدار و مطمئن برخوردار باشند.
- حفظ اعتماد مشتریان: استفاده مناسب از ذخیره و اندوخته به سازمان این امکان را می دهد که بتواند به مشتریان اطمینان بدهد که در صورت نیاز به خدمات یا محصولات بیشتری در آینده، آنها در دسترس خواهند بود. این اطمینان به مشتریان کمک می کند تا به سازمان اعتماد کرده و به رضایت کامل خود رسانه شوند.
- رشد و توسعه: استفاده از ذخیره و اندوخته به سازمان کمک می کند تا برای رشد و توسعه بیشتر آماده شود. این منابع مالی به سازمان امکان می دهند تا سرمایه گذاری های جدید را انجام دهد، بازارهای جدید را نورد کند و به سهم بازار خود افزودنی کند. این در حقیقت تضمین می کند که سازمان تا حد امکان در طولانی مدت پابرجاست و رقابتی برابر حفظ می کند.
- کاهش ریسک مالی: استفاده از ذخیره و اندوخته در حسابداری می تواند به کاهش ریسک های مالی مربوط به سازمان کمک کند. این منابع مالی می توانند در مواجهه با نقصان های مالی پیش بینی نشده، به سازمان کمک کنند و در صورت نیاز به پرداخت مطالبات قرض دستگاه ارزیابی شود.
- استفاده از فرصت های جدید: استفاده از ذخیره و اندوخته در حسابداری می تواند زمینه را برای استفاده از فرصت های جدیدی که ممکن است در آینده رخ دهد، فراهم کند. منابع مالی قابل استناد به سازمان اجازه می دهند که سریعاً به رویدادهای ناخواسته و ناپیش بینی شده بهره مند شوند و از آن بهره گیری کنند.
نتیجه‌گیری
به‌کارگیری ذخیره و اندوخته در حسابداری نه تنها یک اصل حسابداری است، بلکه یک استراتژی مدیریتی کلیدی برای حذف آسیب‌پذیری‌های مالی و تقویت بنیه مالی یک شرکت است. این ابزارها می‌توانند به شرکت‌ها کمک کنند تا در مقابله با ریسک‌های آتی مقاوم‌تر بوده و به تضمین رشد و پایداری بلندمدت خود ادامه دهند. اما، باید با دقت و انطباق با استانداردها و رهنمودهای حسابداری به‌کار روند تا اطمینان حاصل شود که منافعی را که ارائه می‌دهند، به درستی دنبال می‌کنند.
یک پاسخ